De kunstuitleen is een typisch Nederlandse uitvinding. In Vlaanderen zien ze dat bijvoorbeeld heel anders, daar doen ze dat soort dingen niet erbij. Nu past het concept perfect in het huidige denken over duurzaamheid en de deeleconomie, maar we bestaan feitelijk al meer dan zestig jaar. Ook tijdens de crisis heeft de kunstuitleen zijn waarde weer bewezen. Terwijl de klappen vielen bij galerieën en gesubsidieerde instellingen, heeft de stichting altijd met de ontwikkelingen kunnen meebewegen. Waren we onze tijd vooruit? Ja, dat zou je kunnen zeggen.
In de tweede helft van de vorige eeuw werden op verschillende plaatsen artotheken opgericht, veelal uit ideële stichtingen. Ook vanuit Nederlandse gemeenten werden artotheken beheerd. Met de terugtrekkende overheid zijn velen daarvan dichtgegaan, overgenomen door de Stichting Beeldende Kunst (SBK) of door commerciële bedrijven.
De Stichting Beeldende Kunst (SBK), die hedendaagse kunst voor een breed publiek toegankelijk wil maken, is in 1955 opgericht door kunstenaar Pieter Kooistra. Aanvankelijk vanuit Amsterdam, breidde de SBK vanaf begin 2000 uit naar onder meer Helmond, Dordrecht en Breda. De vestigingen in Tilburg en Oosterhout zijn enige tijd geleden samengevoegd met Breda.
Andere landelijke spelers met lokale vestigingen zijn de verschillende Centra voor Beeldende Kunst (CBK). De uitleen van kunst is daar soms een onderdeel van, maar het is niet de hoofdtaak. Daarnaast zijn er de meer commerciële uitleenbedrijven voor de particuliere en de zakelijke markt, naast de kleine zelfstandige kunstuitleen en galerieën.
De komst van internet heeft verandering gebracht, vooral voor het publiek, dat nu een groot deel van de collectie online kan bekijken. Dat vergroot de keuzemogelijkheden, en er is daardoor ook wat vaker transport tussen vestigingen. We hebben meer dan 50.000 werken in de uitleen, nog los van wat er in de depots ligt. In Breda zijn telkens zo’n zeshonderd werken in de vestiging die direct te leen zijn. Daar zit ook werk bij dat we in consignatie hebben. Ons doel is niet veranderd: we willen de kunstliefhebber zo goed mogelijk van dienst zijn, of die nou direct binnenloopt of eerst online te rade gaat. Om kunst goed te beleven moet je het vóór je zien.
Wij bedienen vanuit Breda vooral de particuliere liefhebber, maar we hebben ook zakelijke klanten die affiniteit hebben met kunst. Ons primaire doel is het verhuren van ‘echte’ kunst en wij zijn minder van het puur decoratieve ‘aankleden’.
Het publiek mag wel verjongen en verbreden. Er vindt wel verjonging plaats, voor jonge starters is de uitleen ideaal. Jonge mensen komen soms omdat hun ouders vroeger ook lid waren van de kunstuitleen. En wanneer de kinderen het huis uit zijn, komt er weer tijd voor het bezoeken van galerieën en kunstuitleen.
Je ziet dat het zoekgedrag verandert, hoe mensen door de collectie heenlopen. Mensen zijn minder gewend om te grasduinen, zoals vroeger in de platenzaak of de bibliotheek. Dankzij internet is het mogelijk om online een voorselectie te maken uit de enorme collectie. Aan de andere kant zijn er nog steeds mensen die meer langskomen en die de tijd nemen om tot een weloverwogen keuze te komen. We hadden onlangs een actie voor onze klanten waarbij ze gratis een kunstwerk konden lenen. Je ziet dat mensen dan vrijer kiezen, meer op gevoel, op intuïtie. Niemand is teruggekomen om hun stuk om te ruilen. Een snelle keuze is dus niet per se slechter.
Vroeger zeiden we ‘dit is het product, kom het hier maar halen’ maar zo werkt het natuurlijk niet meer. Je moet naar buiten toe, ondernemen, publiek en partners zoeken. We proberen alles aan te grijpen om onze zichtbaarheid te vergroten, maar alleen als het past bij waar we voor staan. Toen ik hier kwam werken in 2008, hebben we meer lijn aangebracht in de programmering, geprobeerd het inhoudelijk spannender te maken. En de ligging van ons pand is gunstig, een ruim pand met grote ramen.
In samenwerking met Decennia Design uit Tilburg, hebben we een retrohoekje ingericht met Zweeds design. Wekelijks wisselen we van stukken. Zo proberen we een brug te slaan tussen de stukken zoals ze hier tentoongesteld zijn en de huiskamer thuis, zodat mensen zich er een voorstelling van kunnen maken.
Onlangs opende de expositie van Eveline Braak & Wil van Blokland – ‘Stay in Shape’. Lokale kunstenaars brengen we ook, zoals recent: Matthieu van Riel, Arjan van Arendonk, Daniëlle van Broekhoven, Erwin Thomasse en SPIELEREI (Johan Moorman). Ja, toch minstens de helft van ons aanbod bestaat uit Brabantse kunstenaars. Wat de smaak van het publiek betreft, zijn er tussen Breda en de Randstad vooral nuanceverschillen. Je zou kunnen zeggen dat het in Breda wat uitbundiger mag, kleurrijker.
Er wordt niet specifiek naar mediakunst gevraagd maar het uitlenen van bijvoorbeeld videokunst lijkt me onhandig. De galerie is onze ‘tool’ om te experimenteren en ons gezicht naar buiten. We vernieuwen ook door mee te doen aan evenementen zoals het Graphic Design Festival. Tijdens BredaPhoto in 2014 hadden we de Japanse fotograaf Taichi Gondaira, die heel expliciete afbeeldingen maakt, wat ongewoon is voor de Japanse cultuur. We schuwen het experiment niet, dat is ook het kenmerk van kunst. Het experiment staat voorop, ‘alles voor de kunst’.
Wat je ziet in de retailwereld en in het MKB is dat bedrijven omvallen omdat ze average zijn, ze zijn niet onderscheidend. Een kunstwerk daarentegen is altijd een exclusief product. De kunstuitleen is een gaaf concept door het aanbod van exclusieve producten. Ook zijn er dingen die jarenlang in het depot liggen en die dan ineens weer hip worden. Tekenkunst op papier bijvoorbeeld, dat zie je nu ook terug bij een evenement zoals Amsterdam Drawing. Zo bezien zijn we nog steeds relevant en zullen we blijven meegaan met de tijd. Het ondernemerschap zal toenemen. Vernieuwing komt van binnenuit door de kunst waar we mee bezig zijn.