De podcast blijkt een geschikt communicatiemiddel voor uiteenlopende boodschappen en doelen. Het verbaast dus niet dat ook culturele instellingen zich aan het medium wagen. Als inleiding op een voorstelling, bij wijze van audiotour bij een tentoonstelling of als verdiepend achtergrondverhaal. In dit artikel zetten we twaalf podcasts van culturele instellingen voor je op een rijtje en vroegen we de makers en marketeers naar het hoe en waarom.
‘Krenten uit de Pap’ is de maandelijkse podcast van TivoliVredenburg. In de podcast gaat David Achter de Molen – die naast zijn eigen succesvolle podcast ‘Klap van de Molen’ ook andere podcasts als De Netflix NL Podcast produceert – in gesprek met TivoliVredenburgers over de verhalen achter het gebouw en haar programma.
Yoni Drijfhout, online marketeer bij TivoliVredenburg, licht toe dat de focus van de podcast deels is verschoven: “In het begin waren we nog een beetje zoekende qua vorm en insteek. We begonnen met het maandelijks uitlichten van ons programma, de ‘krenten uit de pap’. In recentere podcasts zetten we per editie een thema centraal, bijvoorbeeld rondom ons nieuwe klassieke seizoen of jazzfestival Transition. Of rondom DJ St. Paul, die als dj of host bij veel van ons programma betrokken is. Met deze insteek kunnen we de podcast doelgerichter promoten en merken we dat we dat het meer inhoudelijke respons oplevert.”
De laatste serie podcasts staat in het teken van het dubbele jubileum (5 jaar TivoliVredenburg en 40 jaar Grote Zaal) dat eind januari 2019 wordt gevierd. “Over de rijke historie van Tivoli én Vredenburg, en natuurlijk het samengaan van beide organisaties in een gigantisch nieuw gebouw, valt genoeg te vertellen. We gaan deze podcasts ook vertalen naar andere content, zoals artikelen met fotomateriaal, zodat we alle verhalen en anekdotes op verschillende manieren en via verschillende kanalen kunnen verspreiden.”
Beluister de tweede jubileumaflevering van Krenten uit de Pap:
Museum Kranenburgh biedt bij meerdere tentoonstellingen podcasts aan, zo ook bij hun laatste tentoonstelling ‘BLOOT – het kwetsbare lichaam’. De podcasts worden gemaakt door Caspar Stalenhoef, podcastmaker die ook de podcasts voor het Frans Hals Museum verzorgt. De podcasts worden bij entree van het museum aan de bezoeker aangeboden, maar zijn ook los daarvan, via de website en andere podcastkanalen te beluisteren. Op deze kanalen introduceert het museum de podcast als “waar de traditionele audiotour ophoudt.”
“Met de podcasts willen we het publiek uitnodigen mee te denken over kwesties en verhalen die onszelf bezighouden,” vertelt Laura Eijpe, Hoofd Educatie & Publiek. “We willen meer vertellen dan alleen informatie over een enkel kunstwerk. Er schuilen vaak interessante verhalen en discussies achter onze tentoonstellingen, zoals de ideeën van de gastcurator, de directeur, bruikleengevers en van de kunstenaars zelf. Dit willen we graag aan het publiek laten horen, zodat er een completer verhaal kan worden verteld. Mensen vinden het interessant om verschillende personen uit dit vak aan het woord te horen.”
Zo toonde het museum afgelopen zomer een grote tentoonstelling van de overleden kunstenares Ans Wortel. In de podcast werden originele audiofragmenten van haar stem gebruikt: “Haar stem was zeer bijzonder, dus we wilden haar graag in de podcast laten horen. Je kijkt naar het werk en hoort tegelijkertijd de stem van de kunstenaar: dan gaat de tentoonstelling echt leven! Daar kwamen heel veel positieve reacties op. De podcasts worden überhaupt positief ontvangen en online en offline veel beluisterd, dat is voor ons reden om er mee door te gaan.”
Beluister de eerste van vier afleveringen van BLOOT:
Listen to “Bloot (1/4). Bloot” on Spreaker.
Naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Amsterdam Magisch Centrum’ is het Stedelijk Museum een samenwerking aangegaan met kunstjournalist Yuki Kho. In vier podcasts neemt Kho de luisteraar mee terug naar het Amsterdam van eind jaren ‘60, een roerige tijd waarin maatschappij, cultuur en kunst snel veranderden. Aan de hand van geluidsfragmenten en interviews met invloedrijke mensen in die periode, zoals kunstenaar Wim T. Schipper en Dolle Mina Dunya Verwey, worden verschillende thema’s besproken die destijds in het middelpunt van de aandacht stonden. Onderwerpen die de revue passeren zijn onder andere poppodium Paradiso, de opkomst van de tweede feministische golf, de politieke demonstraties en de kloof tussen de generaties.
“Voor aanvang van de tentoonstelling bleek dat er nog veel meer verhalen over dit onderwerp lagen om verteld te worden,” aldus Saskia du Bois, verantwoordelijk voor online marketing en communicatie bij het Stedelijk. “We zijn altijd op zoek naar de beste manieren om te vertellen wat we willen vertellen, en willen ook graag innovatief zijn. Hieruit ontstond de behoefte om dit verhaal te vertellen middels een podcast.” Het is de eerste keer dat Stedelijk experimenteert met een podcast en deze dient als aanvulling van de tentoonstelling: voor de liefhebber die nog dieper in het verhaal wil duiken, thuis op de bank of tijdens de afwas.
De podcast is geproduceerd door Dag en Nacht Media, een podcastplatform. Deze samenwerking bleek ook wat betreft promotie een goede zet: “Naast dat we onze eigen kanalen hebben ingezet om de podcast onder de aandacht te brengen, hebben we heel erg ingezet op promotie in andere podcasts en op podcastplatformen. Blijkbaar promoot je een podcast het beste onder de podcastluisteraars zelf. Zie het als een gesloten ecosysteem,” lacht Du Bois. “We kregen vanuit deze ‘podcastcommunities’ veel goede reacties, met name over het verhalende aspect: je wordt echt meegetrokken in de verhalen van toen.”
Beluister de trailer van Amsterdam Magisch Centrum:
In samenwerking met BNR Nieuwsradio deelt Vereniging Rembrandt in ‘Eenmaal, andermaal’ verhalen achter kunstvoorwerpen die met hulp van de vereniging zijn aangekocht. Professioneel verteller Gerard Oonk neemt de luisteraar mee op een reis door de geschiedenis. Ondersteund door experts vertelt hij over de bijzondere karakteristieken, het thema, de periode, het land van herkomst, de kunstenaar, en alle onverwachte details die het object én het verhaal uniek maken.
Deze achtergrondverhalen geven de objecten meer duiding. Daarnaast bieden ze inzicht in het werk van Vereniging Rembrandt, en waarom het zo belangrijk is dat deze objecten zijn aangekocht. Marloes van Leersum, hoofd marketing van Vereniging Rembrandt: “We zagen een toename in het gebruik van podcasts en wilden graag experimenteren met het medium, omdat we van mening waren dat we er geschikte content voor hadden. We willen graag verhalen uit onze ‘schatkamer’ meer naar buiten brengen. Het fijne aan een podcast is dat het niet per se nieuwswaarde hoeft te hebben, maar wel verhalende waarde. Die verhalen hebben we genoeg. Onze doelstelling was het vergroten van de naamsbekendheid en het werk van Vereniging Rembrandt.”
‘Eenmaal, andermaal’ wordt goed ontvangen: “De reacties van leden en niet-leden zijn positief en de luistercijfers zijn goed. Wat betreft onze leden merken we dat hij door alle leeftijdsgroepen goed wordt beluisterd: zowel jongeren als onze meest seniore leden luisteren. Bijzonder is ook dat mensen voorgaande afleveringen terugluisteren. En we worden nu ook vaker benaderd als inhoudelijk partner voor kunstprojecten die over meerdere musea heen gaan. We hadden dit effect niet voorzien.”
Beluister de laatste aflevering hier:
Met ‘Inleiding voor onderweg’ creëert het Noord Nederlands Toneel een gesproken programmaboekje dat overal beluisterd kan worden. Onderweg naar de voorstelling, of juist achteraf, biedt het bezoekers de mogelijkheid om meer te leren over het stuk. De luisteraar wordt door interviews met de acteurs en regisseurs achter de schermen meegenomen. Hoe ervaren de acteurs hun deelname aan deze voorstelling en hoe is het tot stand gekomen? Ook krijgt de luisteraar uitleg over het verhaal en het thema, afgewisseld met korte opnames van de voorstelling.
Door meer informatie over zowel het stuk als de mensen achter de schermen te geven, wordt de bezoeker meer bij de voorstelling betrokken. Bo van Bommel, hoofd marketing Noord Nederlands Toneel over hun beweegredenen: “We merkten dat er behoefte was aan meer informatie en verdieping. Door middel van verschillende media zijn we gaan proberen om aan die behoefte te voldoen. Daarnaast willen we het publiek graag laten meeleven met ons proces. Wij zijn maanden bezig met een thema: we hopen dat door dit met ons publiek te delen, zij er ook enthousiast over worden. Tot slot zouden we graag mogelijk nieuw publiek aanspreken.”
Beluister de Inleiding voor onderweg bij de laatste voorstelling ‘DORIAN’:
Vanaf november 2018 verschijnt er, als onderdeel van de campagne ‘Van Gogh belicht’, wekelijks een aflevering van een nieuwe podcastserie van het Van Gogh Museum. Met de campagne en podcastserie zet het museum de meer dan 800 brieven die de kunstenaar (voornamelijk aan zijn broer) schreef in de schijnwerpers.
In de afleveringen lezen verschillende Nederlandse acteurs, schrijvers en muzikanten brieven voor en vertellen ze over hun raakvlakken. Zo leest schrijver Adriaan van Dis een brief uit 1879 voor. “Van Gogh kon goed kijken, dat merk je ook in zijn brieven. Hij nam geen afstand en leed mee. Hij was een activistische documentairemaker avant la lettre. In zijn kunst en zijn brieven dwingt hij ons naar armoede te kijken. Ik voel mij ook betrokken, de kloven in de samenleving worden steeds groter, dit is de tijd van gesloten grenzen. Wat een schrijver kan doen is iets beschrijven, laten zien wat er gebeurt. Maar doe ik wel genoeg?” Andere voorlezers zijn onder andere Loes Luca, Akwasi, Lucky Fonz III, Janne Schra en Ted van Lieshout.
Het doel van de podcast en de aanvullende website, waarop bezoekers onder andere de brieven kunnen lezen en delen, is om de brieven voor een groot publiek toegankelijk te maken. Axel Rüger, directeur Van Gogh Museum: “Via de podcastserie, website en de campagne kan het Nederlands publiek de brieven zich eigen maken en Vincent nog beter leren kennen. Hij schreef niet alleen over zijn schilderijen en wat hij wil bereiken als kunstenaar, maar ook over zijn visie op leven en dood, zijn worsteling met eenzaamheid en zijn behoefte aan liefde en verbintenis. Dat zijn onderwerpen waar iedereen zich mee kan identificeren, ze hebben nog steeds een enorme relevantie.”
Beluister de eerste aflevering:
In de podcasts van Nationale Opera en Ballet vertellen specialisten over nieuwe voorstellingen en producties. Hoe is het verhaal ontstaan? Waarom heeft de componist het stuk geschreven? Hoe is deze voorstelling tot stand gekomen? Dankzij de gedetailleerde uitleg, afgewisseld met opnames uit de voorstellingen zelf, kan de luisteraar zich al voor het zien van de voorstelling inleven in en voorbereiden op het stuk.
Wout van Tongeren, dramaturg bij Nationale Opera en Ballet: “De podcasts komen voort uit de visie dat wat we analoog doen, ook graag digitaal toegankelijk willen maken. De podcasts zijn als het ware verkorte inleidingen en dienen echt als voorbereiding op het bezoek aan het betreffende stuk. Veel mensen die naar onze voorstellingen komen, bereiden zich goed voor op een bezoek. Ze zien een avond naar de opera of het ballet als een bijzondere avond uit en kijken er lang naar uit. Dat deel van ons publiek wil zich grondig voorbereiden en daarin wil je ze echt iets extra’s bieden. Zo valt op de website al van alles te lezen over de voorstelling, de regisseur, de componist, etcetera. En daar horen de podcasts ook bij.”
Wat betreft de reacties op de podcasts, zegt Van Tongeren: “We krijgen regelmatig mailtjes met reacties op de podcasts, en toen ik zelf een podcast in sprak, kwamen mensen na afloop van mijn inleidingen naar me toe. We weten daardoor dat de podcasts veel beluisterd worden. Het is voor ons interessant om nu na te denken over op welke manier de podcasts ook boeiend kunnen zijn voor mensen die niet naar onze voorstellingen komen.”
Beluister de podcast bij de voorstelling ‘Tristan + Isolde’:
Voor ‘ANIMA MUNDI’, een tentoonstelling samengesteld uit diverse kunstwerken over het onderscheidende karakter van de mens, maakte Museum Boijmans van Beuningen deze gelijknamige podcast-miniserie. Kunstenaar en gastconservator Hans van der Ham neemt de luisteraar mee in het verhaal achter de voorstelling. Al lopende door de tentoonstelling vertelt hij over de kunstwerken, hun onderlinge samenhang en zijn redenen om voor deze werken te kiezen. Ook deelt hij de gedachten die hijzelf, en mensen door de geschiedenis heen, over de verschillende thema’s hebben gehad.
Naast een algemene wens om vaker podcasts te maken, wilde het museum met name verdieping bieden bij de tentoonstelling. Mila Stolk, online marketeer bij Boijmans: “In het geval van deze podcast kunnen we de conservator een stem geven; we bieden hem een medium waarmee hij het hele verhaal kan vertellen. Dit is vaak niet mogelijk in zaalteksten en er is niet altijd een publicatie. De meeste conservatoren doen jaren onderzoek voor een tentoonstelling. Het is zonde om die kennis alleen binnen de muren van het museum te houden.”
Beluister de eerste van drie afleveringen van ANIMA MUNDI:
Met podcast ‘Telescoop’ zoomt poppodium Melkweg dieper in op haar programma. Het poppodium bracht tot nu toe drie afleveringen uit, waarin makers of organisaties worden geïnterviewd, maar ook programmeurs aan het woord komen over waarom ze een bepaalde artiest hebben geboekt. “Het is een mooie inhoudelijke toevoeging aan de al bestaande content op de website of op social media en we brengen de podcast bij onze achterban onder de aandacht via al onze bestaande kanalen. Door de podcast in het Facebookevenement van het specifieke programma te delen, brengen we onze (potentiële) bezoekers direct op de hoogte van de voor hen interessante content,” vertelt Bregje Wigersma, hoofd marketing bij de Melkweg.
Daarnaast zet de Melkweg de podcast in om bijzonder programma uit te lichten: zo was de laatste podcast geheel gewijd aan Amsterdam Dance Event. In de aflevering lichten onder andere programmeurs hun keuzes toe en worden herinneringen opgehaald.
Beluister de ADE special van de Melkweg:
Vanaf september maakt Pakhuis de Zwijger wekelijks een podcast waarin gasten voorafgaand aan het zaalprogramma worden geïnterviewd. Inmiddels staan er negentien podcasts online, waarin onder andere wordt gesproken met Urgenda-directeur Marjan Minnesma, theatermaker Lucas de Man, fotograaf Kadir van Lohuizen en mensenrechtenactivist Jerry Afriyie.
De afleveringen bieden extra verdieping bij het zaalprogramma, waardoor tegelijkertijd het zaalprogramma wordt gepromoot en mensen worden bereikt die fysiek niet naar de zalen van Pakhuis de Zwijger kunnen komen. “De podcast draagt bij aan onze inhoudelijke brand awareness bij mensen die onderweg, op het werk of thuis naar ons luisteren. Zo creëren we een sterkere relatie met onze community en brengen we de gasten in onze programmering nog eens extra onder de aandacht. We horen regelmatig dat luisteraars van de podcast ook geënthousiasmeerd zijn geraakt om naar onze zaalprogramma’s te komen, dus dat zijn mooie resultaten,” vertelt Maurice Seleky, hoofd marketing & communicatie bij Pakhuis de Zwijger.
Seleky vervolgt: “We proberen in onze marketing en communicatie de inhoud zoveel mogelijk centraal te stellen. Daarom publiceren we al regelmatig interviews en achtergrondartikelen op ons online magazine en was het ontwikkelen van een podcast een logische vervolgstap. We richten ons in eerste instantie op het bestaande Pakhuis de Zwijger-publiek en op de luisteraars van podcasts zoals die van De Correspondent, Brainwash Festival en de VPRO, en in bredere zin op mensen met belangstelling voor stedelijke thema’s die de rode draad van onze programmering vormen. We blijven voorlopig vooral inzetten op verdere doorontwikkeling, want we voorzien dat de positie van podcasts in de audiocultuur van de nabije toekomst nog veel belangrijker gaat worden.”
Beluister de laatste aflevering:
‘Zzzzzondag!’ is de maandelijkse talkshow van Stadsschouwburg Utrecht. Iedere eerste zondag van de maand gaan theatermakers Oscar Kocken en Patrick Nederkoorn in gesprek met verschillende gasten: van politici tot foodbloggers tot wetenschappers tot auteurs. Leer bijvoorbeeld over wat een klimaatpaleontoloog doet, of hoor hoe een antropologe meer informatie geeft over sexting onder jongeren.
Sinds oktober wordt de talkshow ook als podcast aangeboden. Alwin van der Blom, contentmanager social media bij Stadsschouwburg Utrecht verklaart: “De belangrijkste reden om de talkshow ook als podcast aan te bieden, is de kwaliteit van de gesprekken die de heren voeren. De gasten delen iedere keer bijzondere informatie en kennis waar je nog lang bij stilstaat en over nadenkt. Vorig theaterseizoen merkten we op dat het eigenlijk zonde is om die kennis maar één keer te delen met een beperkte groep. Wat als we deze kennis op een eenvoudige manier kunnen vastleggen en verspreiden? Dan zijn er veel meer mensen die naar de gesprekken kunnen luisteren, ook zij die om wat voor reden dan ook niet naar de schouwburg kunnen komen. En door de diversiteit van de onderwerpen trekt het programma een divers publiek aan, van student tot senior.”
“Hoe meer je weet, hoe meer je ziet,” luidt de pay-off van ‘In het Rijks’, de podcast van het Rijksmuseum. Deze sluit aan bij tijdelijke tentoonstellingen in het museum en heeft de ambitie om mensen voor of na een museumbezoek extra verhalen mee te geven, waardoor zij in staat zijn om méér te zien.
Meer zien is echter niet de enige doelstelling van de podcast. Marvin Jacobs, creative director bij Airborne (het bureau dat de podcast voor het Rijksmuseum ontwikkelt), vertelt: “De podcast moet ook buiten het museum en los van tentoonstellingen interessant zijn. Daarmee neemt het echt afstand van de audiotour en vervult het een andere functie dan de communicatie in het museum. Door te focussen op verhalen die het Rijksmuseum te vertellen heeft, helpt de podcast ook met de bekendheid van het museum en de collectie. Daarbij ligt de focus op Nederlandse kunstliefhebbers en potentiële bezoekers. Omdat podcasts vooral worden beluisterd door mensen tot ongeveer 35 jaar, is dat een belangrijke doelgroep.”
Jacobs ziet grote waarde in de podcast als medium: “Een belangrijk streven van ‘In het Rijks’ is de consumption rate: hoeveel procent van een aflevering gemiddeld beluisterd wordt. De benchmark in de markt ligt rond de 75 procent. Het blijkt dat we ruim boven de 90 procent zitten, dus vrijwel iedereen die aan de podcast begint, luistert hem ook af. Als je dat omrekent naar het aantal minuten dat mensen bezig zijn met verhalen van het Rijksmuseum… met geen enkel ander medium krijg je het voor elkaar om mensen zo lang te boeien!”
Beluister de laatste aflevering van ‘In het Rijks’:
In deze podcast hoor je welke stappen je kunt nemen om tot een succesvolle customer journey map te komen en voor welke valkuilen je moet waken.
Case over de opening van TivoliVredenburg na de fusie.
"Podcasts zijn de perfecte vorm voor breekbare menselijke verhalen."